در زمان نگارش این مطلب، بیش از یک سال از معرفی آپدیت Merge اتریوم می‌گذرد. از این آپدیت به عنوان نقطه عطفی در شبکه اتریوم و دنیای غیرمتمرکز یاد می‌شود. حتی برخی آن را از هاوینگ بیت کوین هم مهم‌تر قلمداد کردند!
طی آپدیت مرج، اتریوم از مکانیزم اثبات کار (PoW) به الگوریتم اجماع اثبات سهام (PoS) مهاجرت کرد تا مقیاس‌پذیری خود را بهبود بخشد و از مصرف انرژی شبکه خود بکاهد. علیرغم مهاجرت بزرگترین شبکه قراردادهای هوشمند به PoS، همچنان شبکه‌هایی هستند که با مکانیزم PoW به کار خود ادامه می‌دهند. (البته صرف نظر از بیت کوین!)
یکی از این شبکه‌ها زی کش نام دارد که تا از جهاتی چون مکانیزم اجماع و حداکثر عرضه (Max Supply)، تا حد زیادی به بیت کوین شباهت دارد. با این حال، هر پروژه‌ای از ویژگیهای منحصر‌به‌فردی برخوردار است. زی کش هم از این قاعده مستثنی نیست. به همین خاطر، تصمیم داریم تا در پست امروز از بلاگ پول نو، به معرفی پروژه زی کش و ارز ZEC بپردازیم و موضوعات مهمی را بررسی کنیم:
- شبکه زی کش چیست؟
- تاریخچه زی کش
- عملکرد زی کش
- اهداف پروژه زی کش
- کاربردهای ارز دیجیتال زی کش (ZEC)
- سرمایه گذاری روی زی کش
و مواردی که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت!
شبکه زی کش چیست؟
زی کش یک شبکه بلاک چینی است که از کدهای زیرساختی بیت کوین (BTC) استفاده می‌کند و به عنوان یک پلتفرم متن باز (Open- Source)، به پردازش مبادلات رمزنگاریِ غیرمتمرکز و حفاظت از هویت افراد به هنگام استفاده از ارزهای دیجیتال می‌پردازد. این شبکه یکی از هاردفورک‌های شبکه بیت کوین به شمار می‌آید.
همانطور که گفتیم، زی کش و بیت کوین از حیث محدودیت عرضه (حداکثر عرضه هردو به 21 میلیون سکّه می‌رسد) و استفاده از مکانیزم اجماع اثبات کار (PoW)، با یکدیگر مشابهت دارند. به عبارتی، سکّه‌ها و بلاک‌های جدیدِ شبکه زی کش، به واسطه ماینینگ (استخراج) در شبکه پدید میآیند و ماینرها هم پاداش خود را در قالب ZEC دریافت می‌کنند.
از ویژگیهای منحصربهفرد پلتفرم زی کش (ZEC)، میتوان به امکان انجام تراکنشهای خصوصی اشاره نمود. در واقع برخلاف بیت کوین و بسیاری دیگر از بلاک چین‌ها، طرفین تراکنشهای زی کش این امکان را دارند که مبادلات خود را بدون عمومیتِ جزئیات تراکنشها صورت دهند.
تاریخچه زی کش
فرایند توسعه پروتکل زی کش از سال 2013 توسط استاد دانشگاه Johns Hopkins یعنی متیو گرین (Matthew Green) و جمعی از فارغ‌التحصیلان آغاز شد. در اکتبر 2016، توسعه این پروتکل توسط کمپانی Zcash به اتمام رسید و در همان سال، کمپانی توانست با حمایت‌های سرمایه‌گذارانِ سیلیکون ولی، مبلغ 3 میلیون دلار را به عنوان سرمایه اوّلیه جذب کند.
نخستین استخراجِ شبکه زی کش در اواخر اکتبر 2016 اتفاق افتاد. جالب است بدانید که در اوّلین هفته عرضه، تقاضای سکّه‌های ZEC به قدری افزایش یافت که قیمت هر واحد ZEC به 5.9 هزار دلار هم رسید! همچنین، 10 درصد از کوین‌های ماین شده در شبکه (2.1 میلیون سکّه)، تا 4 سال در اختیار بنیاد غیرانتفاعی Zcash، کارمندان کمپانی و سرمایه‌گذاران قرار گرفت.
در مارس 2018، یکی از کارمندان کمپانی Zcash یک باگ حیاتی را در شبکه شناسایی کرد که این اجازه را برای هکرها صادر می‌کرد تا بتوانند تعداد نامحدودی از سکّه‌ها را در شبکه ایجاد کنند. همزمان با شناسایی این مشکل، این کارمند مسئله را با 3 شخص دیگر از جمله مدیرعامل این کمپانی یعنی زوکو ویلکاکس (Zooko Wilcox) به اشتراک گذاشت.
سرانجام این مشکل فنی سبب شد تا توسعه‌دهندگان آپگریدی را تحت عنوان شبکه Sapling، بر بستر زی کش اجرا کنند. گفتنی است که در فوریه 2019، نام کمپانی زی کش به Electric Coin Company (ECC) تغییر یافت.
نحوه عملکرد زی کش
به عنوان فورکی از بیت کوین، زی کش هم تا حد زیادی از ویژگیهای مشابه با بیت کوین بهره میبرد. امّا با اندکی تفاوت! این تفاوت را هم میتوان در خصوصیسازی تراکنشها جستوجو نمود. در واقع با بکارگیری گواههای دانش‌صفر (Zero-Knowledge Proofs) در شکلِ ZK-SNARKها، زی کش راه‌حل‌های امنیتی مختلفی را به کاربران ارائه می‌دهد.
به بیانی ساده‌تر، پروسه تایید و اعتبارسنجی تراکنشها در شبکه زی کش، به گونه‌ای است که در آن، جزئیات اطلاعات تراکنشها فاش نمی‌شود و تاییدکنندگان می‌توانند با حفظ حریم خصوصی، به انجام فعالیت‌های مد نظر خود بپردازند. علاوه بر این، زی کش میتواند پردازش تراکنشها را با پایداری و سرعت بیشتری در مقایسه با بیت کوین انجام دهد.
از دیگر عملکردهای منحصربهفرد زی کش، میتوان به آدرس‌های محفوظ (Shielded Address) اشاره کرد. در واقع علاوه بر آدرس‌های عمومی، ZCash امکان استفاده از آدرس‌های محفوظ (به بیانی دیگر آدرس‌های دارای سپر!) را در اختیار کاربران قرار می‌دهد تا بتوانند سطوح ناشناسی تراکنشهای خود را انتخاب کنند.
تا کنون چند سطری در رابطه با نحوه عملکرد زی کش توضیح دادیم، با این حال، در بخش‌های بعدی به اهداف زی کش، نقشه راه زی کش و ویژگیهای شبکه زی کش بیشتر خواهیم پرداخت.
هدف زی کش چیست؟
به طور کلی، زی کش روی اهدافی چون ناشناسی (Anonimity) تمرکز می‌کند که با استفاده از zk-SNARKها محقق می‌شود. در واقع این SNARKها لایه‌های مشخصی از تکنولوژی گواههای دانش صفر (Zero-Knowledge) هستند که به گره (Node)ها این اجازه را می‌دهند تا بدون آشکارسازی داده‌های تراکنشها، به تایید و اعتبارسنجی آنها بپردازند.
جالب است بدانید که طبق توضیحات موجود در وبسایت رسمی زی کش، توسعه‌دهندگان این شبکه را پروتکلی برای پردازش ایمن و ساده تراکنشهای مبتنی بر بلاک چین می‌نامند.
زی کش چه نقشه راهی دارد؟
طبق نقشه راه (Roadmap) منتشر شده توسط کمپانی ECC، تا 6ماه آینده، پروژه زی کش روی همکاری متقابل (Interoperability) و آدرس‌های محفوظ (Shielded Addresses) متمرکز خواهد بود که هدف اصلی آن در ایجاد یک کپی از بلاک چین تحت عنوان ZIP-221 خلاصه می‌شود.
مهم‌تر از هرچیز، رویداد هاوینگ (Halving) زی کش است که در تاریخ 24 دسامبر 2023 (3 دی 1402) و در بلاک شماره #2092800 رخ خواهد داد. به طور میانگین، مدت‌زمان مورد نیاز ایجاد هر بلاک، 75ثانیه خواهد بود.
در بازه زمانی میان‌مدت (6 تا 24ماه)، تیم پروژه زی کش روی استاندارد ZIP-11014 فعالیت می‌کند که به سازماندهی مجدد پاداش بلاک‌‌ها در حوالی هاوینگ مرتبط می‌شود.
همچنین در مقیاس بلندمدت (تا 4سال آتی)، مقیاس‌پذیری و ارتقای سطوح امنیت لایه اوّل شبکه در تعامل با دیگر پروتکل‌ها، مهمترین هدف تیم توسعه‌دهنده خواهد بود. این موضوع میتواند امکان پشتیبانی از اپلیکیشن‌های DeFi بیشتری را برای زی کش فراهم کند.
مهمترین ویژگیهای شبکه زی کش
همانطور که احتمالا تا کنون متوجه شدهاید، هزینه پایین تراکنشها، ناشناسی تراکنشهای کاربران و عدم دسترسی واسطهها و به جزئیات امور شبکه، از جمله ویژگیهای منحصربهفرد زی کش به حساب میآیند.
به بیانی دیگر، آشکارسازی جزئیات تراکنشها به صورت انتخابی (Selective) در فضایی شفاف (Transparent) و یا خصوصی (Shielded) انجام‌پذیر خواهد بود.
همچنین علیرغم شباهت‌های عمده با بیت کوین، زی کش از الگوریتم هشینگ (Hashing Algorithm) متفاوتی بهره میبرد که Equihash نام دارد. در واقع برای انجام استخراج در بیت کوین که از الگوریتم SHA-256 بهره میبرد، به ماینرهای ASIC نیاز خواهد بود امّا در زی کش این ماینرها استفاده قرار نمی‌گیرد و در عوض، فرایند ماینینگ در این شبکه با کارت‌های گرافیک (GPU) صورت می‌پذیرد.
سازندگان زی کش چه کسانی هستند؟
در سال 2013، فرایند توسعه زی کش توسط استاد دانشگاه Johns Hopkins یعنی متیو گرین (Matthew Green) و جمعی از دانشجویان وی آغاز شد. امّا نهایی‌سازی این فرایند برعهده سازمان انتفاعی Zcash کمپانی به رهبری یکی از متخصصین کامپیوتر و حامیان مشهور بیت کوین یعنی زوکو ویلکاکس (Zooko Wilcox) بود.
هم اکنون ویلکاکس سمت مدیریت اجرایی کمپانی Zcash که از 2018 با نام Electronic Coin Company (به اختصار ECC) شناخته می‌شود را عهده‌دار است و این کمپانی در شهر دنور واقع در ایالت کلورادوی آمریکا استقرار دارد. از دیگر افرادی که در فرایند توسعه و بروزرسانی این شبکه نقش داشتند، میتوان به ادوارد اسنودن (Edward Snowden) اشاره نمود.
چه کسانی روی پروژه زی کش سرمایه گذاری کردند؟
به طور کلی همزمان با آغاز عرضه توکنهای ZEC (سال 2016)، پروژههای متعددی چون Block Ventures، استاندارد کریپتو، Fenbushi Capital و پانتِرا کپیتال (Pantera Capital) نیز، روی زی کش سرمایهگذاری کردهاند و همین موضوع، موجب شد تا این پروژه بتواند مسیر خود را با سرمایه مناسبی آغاز کند.
همچنین طبق داده‌های وبسایت کرانچ‌بِیس (Crunchbase)، کمپانی‌های مطرحی چون Placeholder (در ژانویه 2018) Winklevoss Capital (در ژانویه 2021) از جمله نام‌هایی هستند که به سرمایهگذاری روی پروژه زی کش پرداخته‌اند.
مزایای زی کش چیست؟
حفظ امنیت اطلاعات و ناشناسی کاربران، میتواند مهمترین مزیت زی کش به حساب بیاید. همچنین، تمرکززدایی، محدودیت عرضه و سرعت بالای تراکنشها، از دیگر نقاط قوت زی کش هستند. با بکارگیری گواههای دانش صفر (zk-Proofs)، زی کش به اعتبارسنجان این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به آشکارسازی جزئیات تراکنشها، به تایید آنها بپردازند.
علاوه بر موارد مذکور، زی کش امکان کسب درآمد از طریق استخراج ارز دیجیتال را هم برای کاربران به ارمغان می‌آورد. در کنار بیت کوین، دوج کوین و مونرو، زی کش از مهمترین شبکه‌هایی است که از ماینینگ پشتیبانی به عمل می‌آورند.
معایب زی کش چیست؟
از مزایای زی کش گفتیم امّا نباید فراموش کنیم که علیرغم نقاط قوت، زی کش هم از نقاط ضعفی برخوردار است که نباید از آنها غافل شد. محدودیت ماینینگ (صرفا با CPU امکانپذیر است)، سودآوری نسبتا پایین و ریسک انجام امور غیرقانونی به واسطه عدم ردیابی تراکنشها، از مواردی هستند که می‌توانند در لیست معایب زی کش قرار گیرند.
زی کش چه محدودیت هایی دارد؟
علیرغم فعالیت به عنوان یک شبکه غیرمتمرکز، زی کش تا حد زیادی یک پروژه متمرکز به حساب می‌آید. چرا که توسط نهاد متمرکزی (ECC) اداره می‌شود.
علاوه بر مرکزیت نسبی حاکم بر اکوسیستم، نباید فراموش کنیم که نهادهای مختلف، می‌توانند سیاست‌گذاری‌های متعددی را بر پروژههای محرمانه چون زی کش اعمال کنند. همین حساسیت‌های سازمان‌هایی چون کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC)، می‌توانند وضعیت قیمتی زی کش (ZEC) را دچار چالش کنند.
همچنین همانطور که در ابتدای متن خاطرنشان کردیم، در سال 2018 پروژه زی کش با یک مشکل امنیتی مواجه شد که طی آن، امکان ضرب تعداد نامحدودی از سکّه در شبکه فراهم شد. همین موضوع، نگرانی‌های کاربران مبنی بر مکانیزم ضدتورمی ارز ZEC را افزایش داد.
نحوه استخراج زی کش چگونه است؟
استخراج (ماینینگ) زی کش با استفاده از سخت‌افزارهای ASIC انجام می‌پذیرد و تنها با CPU ممکن است. در پاسخ به این سوال که «آیا استخراج زی کش سودآور است؟»، میتوان گفت که این موضوع به 3 عامل اصلی یعنی میزان ZEC ماین‌شده، مقدار هزینه مصرف برق و امکانات سخت‌افزاری در دسترس ما بستگی خواهد داشت.
در زمان نگارش این مقاله، پاداش هر بلاک زی کش معادل 3.125 ZEC است که البته با هاوینگ بعدی پروژه و نصف شدنِ آن، به 1.5625 واحد ZEC کاهش می‌یابد.
تفاوت و شباهت های زی کش و بیت کوین
تا کنون به موضوعاتی چون تاریخچه زی کش، توسعه دهنده زی کش و ویژگیهای زی کش پرداختیم. با این حال، بد نیست اگر به سوال دیگری هم پاسخ دهیم که احتمالا سوال بسیاری از خوانندگانِ این مطلب هم باشد:«تفاوت و شباهت‌های زی کش و بیت کوین چیست؟».
به طور خلاصه، میتوان زی کش و بیت کوین را بدین شکل مقایسه نمود:
| شباهت‌های زی کش و بیت کوین | تفاوت‌های زی کش و بیت کوین |
|---|---|
| عرضه محدود | بکارگیری توابع هشِ متفاوت |
| استفاده از الگوریتم PoW | شفافیت بیشترِ تراکنشها در بیت کوین |
| تعداد سکّه‌ها (21میلیون واحد) | استفاده زی کش از zk-SNARKها |
| زمان هاوینگ (هردو در بازه‌ای 4ساله) |
کیف پول زی کش
به منظور دریافت، انتقال و ذخیره ارز ZEC، میتوان از انواع مختلفی از کیف پول‌های ارز دیجیتال استفاده نمود. کیف پول سخت افزاری، کیف پول موبایل، کیف پول دسکتاپ و حتی کیف پول کاغذی، از جمله گزینه‌های پیش روی کاربران زی کش به شمار میآیند.
با این حال طبق اطلاعات موجود در وبسایت رسمی زی کش، استفاده از این کیف پول‌ها به کاربران توصیه می‌شود:
- کیف پول YWallet
- کیف پول Nighthawk
- کیف پول Flexa
- کیف پول Ledger
- کیف پول Trezor
معرفی ارز دیجیتال ZEC
ارز دیجیتال زی کش (ZEC)، ارز بومی پروتکل زی کش به حساب می‌آید. این ارز در سال 2016 معرفی شد و در زمان نگارش این مطلب، قیمت زی کش به 26.36 دلار و ارزش بازار آن به 203.1 میلیون دلار می‌رسد. همانند بیت کوین (BTC)، زی کش هم از محدودیت عرضه‌ای معادل 21 میلیون سکّه بهره میبرد و تعداد سکّه‌های در گردش آن برابر 7.9 میلیون واحد است.
در سال 2016، قیمت هر واحد ZEC به 5900 دلار رسید که سقف تاریخی (ATH) این ارز به حساب می‌آید.
صرافی‌های خارجی چون بایننس، بای‌بیت و OKX از این ارز پشتیبانی به عمل می‌آورند. با این حال به دلیل محدودیت‌های صرافی متمرکز خارجی، شاید روش ساده‌تر برای خرید زی کش را بتوان خرید این ارز در صرافی‌های داخلی دانست. به منظور خرید ZEC از پول نو، می‌توانید به صفحه خرید زی کش مراجعه کنید.
آینده پروژه زی کش
پس از آشنایی با هر پروژه، سوالات متعددی در رابطه با آینده آن پروژه به ذهن همگی خطور می‌کند. اگر بخواهیم آینده پروژه زی کش را بررسی کنیم، نیاز داریم تا عوامل متعددی را لحاظ کنیم:
- شرایط کلی بازار کریپتو
- سیاست‌های پولی فدرال رزرو و وضعیت اقتصاد کلان
- نقشه راه پروژه
- بروزرسانی‌های پلتفرم
- هاوینگ زی کش
طبق تحلیل مراجعی چون وبسایت چنجلی (Changelly)، اهداف قیمتی بعدی ارز ZEC به این صورت خواهند بود. (این پیشبینی‌ها به میانه هر سال اختصاص دارند):
- سال 2024: 41.83 دلار
- سال 2025: 63.12 دلار
- سال 2026: 89.54 دلار
- سال 2027: 128.43 دلار
- سال 2028: 177.81 دلار
- سال 2029: 255.81 دلار
- سال 2030: 374.05 دلار
سوالات متداول
حال که به انتهای مطلب معرفی پروژه زی کش رسیدیم، لازم دانستیم تا به برخی سوالات متداول در رابطه با زی کش هم پاسخ دهیم:
زی کش چیست؟
زی کش یک شبکه بلاک چینی است که از کدهای زیرساختی بیت کوین استفاده می‌کند و به عنوان یک پلتفرم متن باز (Open- Source)، به پردازش مبادلات رمزنگاریِ غیرمتمرکز و حفاظت از هویت افراد به هنگام استفاده از ارزهای دیجیتال می‌پردازد. این شبکه یکی از هاردفورک‌های شبکه بیت کوین به شمار می‌آید.
زی کش بهتر است یا بیت کوین؟
زی کش و بیت کوین تا حد زیادی با یکدیگر مشابهت دارند. امّا زی کش تراکنشهای ایمن‌تری را بدون آشکارسازی جزئیات تراکنش و امکان ردیابی برای کاربران ممکن می‌سازد. همچنین برخلاف بیت کوین که از الگوریتم رمزنگرای SHA-256 استفاده می‌کند، زی کش از الگوریتم Equihash بهره میبرد.
آیا زی کش ارزش سرمایه گذاری دارد؟
با توجه به عرضه محدود، انجام هاوینگ، رویکرد متن باز (Open-Source) و امنیت بالای زی کش، ارز زی کش(ZEC) یکی از ارزهای مناسب برای سرمایهگذاری تلقی می‌شود. البته که به واسطه نوسانات بازار، این ارز هم میتواند با اصلاح و ریزش قیمت مواجه شود.
زی کش چه معایبی دارد؟
علیرغم نقاط قوت، زی کش هم از نقاط ضعفی برخوردار است که نباید از آنها غافل شد. محدودیت ماینینگ (صرفا با CPU امکانپذیر است)، سودآوری نسبتا پایین و ریسک انجام امور غیرقانونی به واسطه عدم ردیابی تراکنشها، از مواردی هستند که می‌توانند در لیست معایب زی کش قرار گیرند.
نوشته زی کش چیست؟ آیا زی کش (ZEC) ارزش سرمایه گذاری دارد؟ اولین بار در بلاگ پول نو. پدیدار شد.
