قراردادهای هوشمند یا اسمارت کانترکتس (Smart Contracts) یکی از نوآوریهای برجسته در دنیای بلاکچین هستند که بهطور قابل توجهی فرآیندهای مختلف تجاری، مالی و حقوقی را ساده و خودکار کردهاند. این قراردادها با استفاده از کدهای برنامهنویسی، امکان اجرای خودکار شروط توافقنامهها را بدون نیاز به واسطه فراهم میکنند. در این مقاله، مراحل ساده ایجاد قرارداد هوشمند روی بلاکچین را بررسی خواهیم کرد و نحوه پیادهسازی آن را گام به گام توضیح خواهیم داد. از زبانهای برنامهنویسی مورد استفاده گرفته تا چالشها و مزایای این تکنولوژی، همه چیز را با هم مرور می کنیم تا بتوانید با اطمینان وارد دنیای قراردادهای هوشمند شوید.
قرارداد هوشمند (Smart Contract) چیست؟
قرارداد هوشمند (Smart Contract) نوعی برنامهنویسی است که بر روی بلاکچین اجرا میشود و بهطور خودکار وظایف و شروط توافقنامهها را انجام میدهد. برخلاف قراردادهای سنتی که نیاز به واسطهها دارند، این قراردادها بدون نیاز به شخص ثالث یا ارگانهای متمرکز، بهطور مستقیم بین طرفین قرارداد اجرا میشوند. ویژگیهای اصلی قراردادهای هوشمند شامل شفافیت، غیرقابل تغییر بودن و توانایی خوداجرایی آنها است. به عبارت دیگر، پس از ثبت این قراردادها در بلاکچین، شرایط آنها بهطور خودکار و بدون امکان تغییر از طرف هیچکدام از طرفین اجرا میشود.
بلاکچین بهعنوان بستری غیرمتمرکز برای اجرای قراردادهای هوشمند عمل میکند که به آنها امنیت و شفافیت میبخشد. این ویژگیها باعث شدهاند تا قراردادهای هوشمند به یکی از مهمترین ابزارهای فناوری بلاکچین در صنایع مختلف، از جمله در دنیای مالی، بیمه، حقوقی و سایر بخشها، تبدیل شوند.
بخشهای اصلی قراردادهای هوشمند
بخشهای اصلی قراردادهای هوشمند شامل مواردی هستند که به اجرای خودکار و بدون واسطه توافقات کمک میکنند. این بخشها عبارتند از: توافقات بین طرفین قرارداد، اجرای تمامی شروط و قوانین قرارداد و پیادهسازی قرارداد بر روی شبکه بلاکچین. در ادامه، هر یک از این بخشها را به طور مفصل توضیح خواهیم داد.
توافقات بین طرفین قرارداد
توافقات بین طرفین قرارداد هوشمند بخش کلیدی این نوع قراردادها است که باید توسط هر دو طرف مورد تایید قرار گیرد. این توافقات شامل شروطی است که هر دو طرف از آنها آگاه هستند و باید پذیرفته شوند. بهعنوان مثال، در قراردادهای مالی، توافقنامهها ممکن است شامل مقدار پول پرداختی، تاریخ سررسید و شرایط خاصی مانند پرداختهای اقساطی باشند.
در قراردادهای هوشمند، هر طرف باید از صحت کدهای نوشتهشده و تطابق آن با شرایط واقعی اطمینان حاصل کند. پس از تأسیس و امضای قرارداد از طریق کیف پولهای دیجیتال یا ابزارهای دیگر، قرارداد بهطور خودکار اجرا خواهد شد.
اجراسازی تمامی شروط و قوانین قرارداد
یکی از مهمترین ویژگیهای قراردادهای هوشمند، تضمین اجرای دقیق شروط و قوانین است. در این قراردادها، هیچگونه خطا یا سوءاستفادهای از شرایط وجود ندارد. هر شرط بهطور دقیق و بدون امکان دستکاری از سوی هیچکدام از طرفین اجرا میشود. پس از تأسیس قرارداد، اجرای شروط بهصورت خودکار انجام میشود و هیچ نیازی به دخالت فرد ثالث یا مداخله قانونی ندارد.
پیادهسازی قرارداد روی شبکه بلاکچین
فرآیند پیادهسازی قرارداد هوشمند شامل ثبت اطلاعات آن در یک شبکه بلاکچین است. بعد از نوشتن کد قرارداد، آن را در بلاکچین منتشر کرده و بهصورت دائمی ذخیره میشود. این ثبت اطلاعات در بلاکچین باعث میشود که هیچکس نتواند قرارداد را تغییر دهد یا دستکاری کند. این ویژگی امنیت بالایی به قراردادهای هوشمند میبخشد، زیرا امکان تغییر قرارداد پس از ثبت وجود ندارد و تمامی تراکنشها و فرآیندها شفاف و قابل ردیابی هستند.

انواع زبانهای برنامهنویسی برای قرارداد هوشمند
قراردادهای هوشمند بر اساس زبانهای مختلف برنامهنویسی نوشته میشوند که هرکدام متناسب با ویژگیها و نیازهای بلاکچینهای خاص طراحی شدهاند. در ادامه به انواع زبانهای برنامهنویسی برای قرارداد هوشمند اشاره میکنیم:
سالیدیتی (Solidity)
سالیدیتی زبان اصلی برای توسعه قراردادهای هوشمند بر روی بلاکچین اتریوم است. این زبان بهطور خاص برای اتریوم طراحی شده و امکان نوشتن کدهایی را فراهم میآورد که بهطور خودکار و بدون نیاز به واسطه شروط و قوانین مختلف را اجرا میکنند. سالیدیتی یکی از پرکاربردترین زبانها در دنیای بلاکچین به شمار میرود و به دلیل محبوبیت اتریوم، بهطور گسترده توسط توسعهدهندگان استفاده میشود. ویژگیهای آن شامل توانایی تعریف متغیرها، توابع و شرایط پیچیده، همچنین قابلیت اتصال به شبکههای مختلف اتریوم است.
وایپر (Vyper)
وایپر، بهعنوان یک زبان جایگزین برای سالیدیتی، طراحی شده است تا امنیت بیشتری را در قراردادهای هوشمند فراهم کند. این زبان شباهتهای زیادی به سالیدیتی دارد، اما با هدف کاهش برخی آسیبپذیریها و خطرات امنیتی، مانند overflow یا underflow در محاسبات عددی، توسعه یافته است. وایپر بیشتر برای پروژههایی که به امنیت بالاتری نیاز دارند، مانند قراردادهایی که مقدار زیادی از داراییها را مدیریت میکنند، مناسب است.
رست (Rust)
رست یک زبان برنامهنویسی مدرن و سریع است که بهطور ویژه برای توسعه قراردادهای هوشمند در بلاکچینهای پیشرفتهای مانند سولانا طراحی شده است. این زبان به دلیل کارایی بالا، سرعت و امنیت، در بلاکچینهایی با نیازهای پیچیدهتری مانند سولانا و پاراچینهای پولکادات کاربرد دارد. رست به توسعهدهندگان این امکان را میدهد که قراردادهای هوشمند مقیاسپذیر و امنی ایجاد کنند که قادر به پردازش تراکنشها در مقیاس بالا باشند.
جاوااسکریپت و پایتون (JavaScript and Python)
اگرچه جاوااسکریپت و پایتون بهطور مستقیم برای نوشتن قراردادهای هوشمند استفاده نمیشوند، اما در موارد خاص میتوانند برای تعامل با قراردادهای هوشمند و بلاکچینها کاربرد داشته باشند. برای مثال، جاوااسکریپت در وب۳ (Web3) و کتابخانههای مرتبط با اتریوم برای اتصال به بلاکچین از طریق مرورگرها و برنامههای وب استفاده میشود. پایتون نیز بهعنوان یک زبان انعطافپذیر، میتواند در تعامل با قراردادهای هوشمند از طریق APIهای مختلف و کتابخانههایی مانند Web3.py مورد استفاده قرار گیرد.

مقایسه قرارداد متنی و قرارداد هوشمند
قراردادهای کتبی و هوشمند هر دو ابزارهایی برای تنظیم توافقات هستند، اما تفاوتهای اساسی در نحوه ثبت، اجرای شرایط و امکان اصلاح دارند. قراردادهای کتبی به زبان انسانی نوشته میشوند و نیازمند تفسیر و مراحل قانونی برای تغییر هستند، در حالی که قراردادهای هوشمند بهصورت دیجیتالی و با استفاده از کدهای برنامهنویسی خودکار اجرا میشوند و امکان اصلاح سریعتر و بدون دخالت انسان را فراهم میکنند.
جدول زیر به خوبی مقایسه قرارداد متنی و قرارداد هوشمند را با توجه به ویژگیهای هریک نمایش میدهد:
ویژگی | قرارداد کتبی | قرارداد هوشمند |
زبان/کد | زبان بشری | کدهای برنامهنویسی |
خودکارسازی | در این نوع قرارداد نیاز به افراد است و همه موارد طبق موازین از پیش تعیینشده انجام میشود | در قرارداد هوشمند، تراکنشها به صورت خودکار انجام میشوند |
ثبت اطلاعات | تمامی شرایط و مفاد قرارداد در حضور طرفین روی کاغذ ثبت میشود | شرایط و مفاد قرارداد روی بلاک جین و دفتر کل توزیعشده ثبت میشود |
امکان ایجاد، تغییر و اصلاح اطلاعات | امکان اصلاح و تغییر متن قرارداد وجود دارد | عدم امکان هرگونه اصلاح و تغییر در متن قرارداد |
مراحل ایجاد قرارداد هوشمند در شبکه بلاکچین
قرارداد هوشمند یک ابزار دیجیتال است که بهوسیله آن میتوان توافقات و شرایط مختلف را بهصورت خودکار و دیجیتالی در بلاکچین ثبت و اجرا کرد. این نوع قراردادها از کدهای برنامهنویسی برای اجرای دستورالعملها استفاده میکنند و بدون نیاز به دخالت انسان، شرایط از پیش تعیینشده را بهطور خودکار پیادهسازی میکنند. در اینجا مراحل اصلی ایجاد یک قرارداد هوشمند در شبکه بلاکچین بهطور مفصل توضیح داده میشود.
۱- ساخت قرارداد هوشمند
اولین مرحله در فرآیند ایجاد قرارداد هوشمند، ساخت کد است. برای ایجاد یک قرارداد هوشمند، ابتدا باید کد قرارداد نوشته شود. این کد معمولاً به زبانهای برنامهنویسی مخصوص بلاکچین مانند Solidity (برای اتریوم) نوشته میشود. کد قرارداد هوشمند شامل تمام دستورالعملها و شرایطی است که طرفین قرارداد باید رعایت کنند. این کد باید بهگونهای طراحی شود که تمامی تعاملات و شرایط تعیینشده در قرارداد بهدرستی در شبکه بلاکچین پیادهسازی شوند.
در این مرحله، باید تمامی جزئیات دقیق قرارداد، از جمله نحوه پرداختها، زمانبندیها، شروط خاص و تمام تعاملاتی که باید بهصورت خودکار انجام شوند، در کد گنجانده شود.
۲- ثبت اطلاعات قرارداد هوشمند در بلاکچین
پس از نوشتن کد قرارداد، مرحله بعدی ثبت اطلاعات قرارداد هوشمند در بلاکچین و انتقال کد به بلاکچین است. برای این کار، باید قرارداد هوشمند روی یک شبکه بلاکچین منتشر شود. در این مرحله، کد نوشتهشده بهعنوان یک تراکنش در بلاکچین ثبت میشود. این تراکنش توسط نودهای مختلف شبکه بررسی و تایید میشود و پس از تایید، قرارداد هوشمند بهصورت غیرقابل تغییر و شفاف در بلاکچین ذخیره میشود.
ثبت اطلاعات قرارداد هوشمند در بلاکچین یکی از ویژگیهای اصلی این نوع قراردادها است؛ چرا که اطلاعات قرارداد در یک دفترکل عمومی و توزیعشده ذخیره میشود که دسترسی به آن از هر نقطهای امکانپذیر است و تغییرات در آن بسیار دشوار است.
۳- اجراسازی دستورالعملهای قرارداد
در این مرحله، اجرای دستورالعملها و شرایط مشخصشده در قرارداد هوشمند آغاز میشود. زمانی که شرایط تعیینشده در کد قرارداد تحقق پیدا کند (مثلاً زمانی که یک پرداخت به حساب وارد میشود یا زمانی خاص فرامیرسد)، قرارداد بهطور خودکار دستورالعملهای خود را اجرا میکند. این ویژگی، باعث میشود که نیازی به نظارت یا دخالت انسانی در طول فرآیند نباشد.
در واقع، وقتی که شرایط از پیش تعیینشده در قرارداد محقق شد، کد قرارداد بهطور خودکار عمل کرده و تمامی تعاملات مربوط به آن را اجرا میکند. برای مثال، اگر یک پرداخت انجام شده باشد، ممکن است قرارداد هوشمند بهطور خودکار دستورات لازم برای انتقال دارایی به طرف مقابل را اجرا کند.
۴- نهاییسازی
پس از اجرای دستورالعملها و شرایط قرارداد، مرحله نهاییسازی قرارداد هوشمند آغاز میشود. در این مرحله، تمامی اقدامات و تغییرات مرتبط با قرارداد در بلاکچین ثبت و بهطور دائمی ذخیره میشوند. به این ترتیب، قرارداد بهطور کامل اجرایی میشود و هیچگونه تغییر یا دستکاری در آن امکانپذیر نیست.
نهاییسازی به این معناست که تمامی شرایط توافقشده و دستورالعملها بهطور کامل و درست پیادهسازی شدهاند و اکنون قرارداد به پایان خود رسیده است. این قرارداد در بلاکچین برای همیشه باقی میماند و هیچگونه نیاز به تغییرات یا تایید مجدد ندارد.
مزایا و معایب قرارداد هوشمند
قراردادهای هوشمند، به عنوان یکی از دستاوردهای مهم دنیای بلاکچین، با هدف کاهش هزینهها، افزایش شفافیت و ایجاد اطمینان در تعاملات طراحی شدهاند. این نوع قراردادها امکانات بسیاری برای بهبود روندهای تجاری و حقوقی فراهم میآورند، اما به همراه خود چالشها، مشکلات قانونی و موانعی نیز به دنبال دارند که باید به آنها توجه کرد.
مزایای قراردادهای هوشمند
– کاهش هزینهها و حذف واسطهها: یکی از بزرگترین مزایای قراردادهای هوشمند این است که فرآیند اجرایی قراردادها بهطور خودکار انجام میشود و دیگر نیازی به حضور واسطههایی چون وکلا، کارمندان اداری یا نهادهای دولتی برای بررسی و تایید قراردادها وجود ندارد. این مسئله هزینهها را کاهش میدهد و زمان انجام معاملات را به حداقل میرساند.
– افزایش شفافیت و امنیت: با استفاده از بلاکچین، تمام اطلاعات مربوط به قرارداد هوشمند بهصورت عمومی و غیرقابل تغییر در دفتر کل ثبت میشود. این ویژگی موجب افزایش شفافیت و امنیت میشود، چرا که هیچگونه دستکاری یا تغییر در قراردادها پس از ثبت امکانپذیر نیست. علاوه بر این، رمزنگاری بهکار رفته در این قراردادها از دسترسیهای غیرمجاز و نفوذهای احتمالی جلوگیری میکند.
– اجرای خودکار و بدون نیاز به دخالت انسان: قراردادهای هوشمند پس از تنظیم و ثبت در بلاکچین بهطور خودکار اجرا میشوند. این به این معناست که بهمحض رسیدن به شرایط مشخص شده، قرارداد بهطور خودکار به مرحله اجرا در میآید. این ویژگی باعث تسریع در فرآیندهای تجاری و جلوگیری از بروز اشتباهات انسانی میشود.
– کاهش محدودیتها و موانع قانونی: در سیستمهای سنتی، قراردادها بهطور معمول با مشکلاتی چون کاغذبازیهای اداری، تأخیرهای اجرایی و محدودیتهای حقوقی مواجه میشوند. در قراردادهای هوشمند، این موانع بهطور قابل توجهی کاهش مییابد و افراد میتوانند بهراحتی و بدون نیاز به پیگیریهای پیچیده، با یکدیگر تعامل کنند.
معایب قراردادهای هوشمند
– نیاز به تخصص فنی: برای نوشتن و پیادهسازی قراردادهای هوشمند نیاز به دانش فنی و تخصص برنامهنویسی بلاکچین است. این مسئله میتواند برای افرادی که با فناوریهای بلاکچین آشنا نیستند، چالشساز باشد. به همین دلیل، ممکن است برای افراد نیازمند به کمک کارشناسان یا برنامهنویسان باشد تا قرارداد هوشمند خود را بنویسند و پیادهسازی کنند.
– غیرقابل تغییر بودن قرارداد: یکی از معایب بزرگ قراردادهای هوشمند، غیرقابل تغییر بودن آنها پس از ثبت است. این ویژگی در بسیاری از مواقع مشکلساز میشود، بهویژه زمانی که خطایی در کد یا مفاد قرارداد وجود داشته باشد. اگر قرارداد بهطور اشتباه نوشته شود، اصلاح آن بسیار دشوار است و ممکن است مشکلات قانونی و مالی به همراه داشته باشد.
– چالشهای حقوقی و قانونی: با اینکه قراردادهای هوشمند در حال گسترش هستند، اما بسیاری از کشورها هنوز قوانین دقیقی برای مدیریت و پذیرش این نوع قراردادها ندارند. این مسئله باعث ایجاد ابهامهای قانونی میشود، چرا که در برخی مواقع ممکن است قراردادهای هوشمند از نظر قانونی معتبر نباشند یا مشکلاتی در اجرای آنها در محاکم قضایی به وجود آید.
– مسائل مربوط به امنیت: اگرچه قراردادهای هوشمند از نظر امنیتی با استفاده از رمزنگاری مقاوم هستند، اما همچنان خطرات امنیتی خاص خود را دارند. حملات سایبری به شبکههای بلاکچین میتواند منجر به تغییر یا دسترسی غیرمجاز به اطلاعات قراردادها شود. به همین دلیل، نگهداری و محافظت از قراردادهای هوشمند نیازمند زیرساختهای امنیتی بسیار قوی است.
– هزینههای اولیه: هرچند که قراردادهای هوشمند در درازمدت میتوانند هزینهها را کاهش دهند، اما هزینههای ایجاد و پیادهسازی این قراردادها در ابتدا ممکن است زیاد باشد. هزینههایی که شامل برنامهنویسی، توسعه بلاکچین و تست قراردادها میشود، ممکن است برای بسیاری از کسبوکارها یک مانع اولیه به حساب آید.
آیا قراردادهای هوشمند قابل پاک کردن هستند؟
بله، قراردادهای هوشمند میتوانند طی یک فرآیند بهطور خودکار تخریب شده و برای همیشه از بلاکچین پاک شوند. این ویژگی که به عنوان خود تخریبی شناخته میشود، یکی از قابلیتهای جذاب و مفید در شبکههایی مانند اتریوم است. با استفاده از این قابلیت، میتوان قراردادهای هوشمند را در مواقع ضروری از بین برد و از خطرات مالی و امنیتی جلوگیری کرد.
مزایا و معایب قابلیت خود تخریبی
مزایا:
- جلوگیری از حملات سایبری: در صورت بروز حملات سایبری، توسعهدهندگان میتوانند از قابلیت خود تخریبی برای انتقال داراییها (مانند اتر) به یک حساب امن استفاده کنند و از ضررهای مالی بزرگ جلوگیری کنند. به این ترتیب، در صورت وجود نقص امنیتی یا حمله، میتوان بهسرعت اقداماتی برای کاهش خطرات انجام داد.
- حل مشکلات: وقتی مشکلات امنیتی یا اشکالاتی در قرارداد هوشمند شناسایی میشود، توسعهدهندگان میتوانند قرارداد را بهطور کامل حذف کرده و نسخه جدید و ایمنتری از آن را در بلاکچین پیادهسازی کنند.
معایب:
- پیچیدگیهای فنی: استفاده از قابلیت خود تخریبی ممکن است پیچیدگیهایی برای توسعهدهندگان به همراه داشته باشد. به دلیل نیاز به مدیریت دقیق کد و ساختار قرارداد، این قابلیت میتواند خطاهایی را ایجاد کند که به امنیت قرارداد و شبکه آسیب بزند.
- فرصت برای حملات: در صورتی که قابلیت خود تخریبی بهدرستی مدیریت نشود، میتواند شرایط را برای حملات هکرها فراهم کند. در چنین شرایطی، هکرها ممکن است از نقص در فرآیند خود تخریبی بهرهبرداری کنند.
در سال ۲۰۱۶، یک حمله سایبری به سازمان خودگردان غیر متمرکز رخ داد که منجر به از دست رفتن حدود ۳.۶ میلیون اتر موجود در قرارداد هوشمند شد. این حمله بهطور چندین روز متوالی ادامه داشت و اعضای سازمان به دلیل ساختار تغییر ناپذیر قراردادهای هوشمند قادر به جلوگیری از حمله و انتقال اترها نبودند.
اگر قابلیت خود تخریبی در آن زمان فعال بود، میتوانستند سریعاً داراییها را به حساب امن دیگری منتقل کنند و از این خسارت عظیم جلوگیری کنند.
در نتیجه، استفاده از قابلیت خود تخریبی میتواند بهویژه در مواقع بحرانی و بهمنظور جلوگیری از ضررهای مالی غیرقابل جبران بسیار مفید باشد، اما نیازمند دقت و آگاهی بالا در استفاده و مدیریت آن است.
آینده قراردادهای هوشمند
با توجه به رشد سریع تکنولوژی و تحولات گستردهای که در سالهای اخیر شاهد آن بودهایم، به نظر میرسد که قراردادهای هوشمند در آیندهای نزدیک جایگزین قراردادهای سنتی و کتبی شوند. این فناوری نوین میتواند تحولی بزرگ در نحوه تعامل افراد و سازمانها ایجاد کند.
قراردادهای هوشمند به کاربران این امکان را میدهند که بدون نیاز به واسطه و دخالت شخص ثالث، بهطور مستقیم با یکدیگر توافق کرده و قرارداد خود را بهصورت خودکار و در کوتاهترین زمان ممکن اجرا کنند. برای مثال، در حوزه خرید و فروش املاک، استفاده از این قراردادها میتواند مراحل پیچیده اداری و هزینههای اضافی را کاهش دهد و معاملات را سریعتر و سادهتر کند.
یکی از مهمترین مزایای قراردادهای هوشمند کاهش زمان و هزینههای اجرایی است. بسیاری از کسبوکارها با بهرهگیری از این فناوری میتوانند تعاملات خود را بهینه کرده و به جای صرف وقت برای کاغذبازیهای پیچیده، روی امور اصلی کسبوکارشان تمرکز کنند. حتی پیشبینی میشود این قراردادها بهزودی انقلابی در زنجیره تامین و ارتباط با مشتریان ایجاد کنند.
امروزه بانکها و شرکتهای بیمه در برخی نقاط جهان از قراردادهای هوشمند برای انجام تراکنشهای روزمره خود بهره میبرند. این مسئله نشاندهنده این است که این فناوری از مرحله آزمایش عبور کرده و وارد کاربردهای عملی شده است.
البته هنوز چالشهایی برای گسترش جهانی این فناوری وجود دارد. متخصصان حوزه بلاکچین همچنان در تلاشاند تا زیرساختهای لازم برای امنیت بیشتر و افزایش مقیاسپذیری را فراهم کنند. با این حال، آیندهای که در آن قراردادهای هوشمند به بخشی جداییناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شوند، چندان دور به نظر نمیرسد.
آیندهای هوشمند با قراردادهای بدون واسطه
قراردادهای هوشمند با تکیه بر فناوری بلاکچین و قابلیتهای خودکارسازی، در حال ایجاد تحولی بنیادین در صنایع مختلف هستند. این فناوری نهتنها فرآیند توافقات را سریعتر و کمهزینهتر میکند، بلکه با حذف واسطهها و تضمین شفافیت و امنیت، بستری برای تعاملات کارآمدتر و نوآورانه فراهم میآورد. در آیندهای نهچندان دور، قراردادهای هوشمند میتوانند به استانداردی برای همکاریها و معاملات تبدیل شوند و شیوه تعاملات اقتصادی و حقوقی را به شکلی هوشمندانه متحول سازند.
سوالات متداول:
قرارداد هوشمند چیست؟
قرارداد هوشمند قراردادی است که بهطور خودکار و بدون واسطه اجرا میشود و شرایط توافقنامهها را بر روی بلاکچین پیادهسازی میکند.
آیا میتوان قراردادهای هوشمند را تغییر داد؟
قراردادهای هوشمند معمولا تغییرناپذیر هستند، مگر با استفاده از توابع خاص برای توقف یا از کار انداختن آنها.
مزیت اصلی قراردادهای هوشمند چیست؟
مزیت اصلی قراردادهای هوشمند، خوداجرایی بودن، شفافیت و امنیت بالای آنهاست.
چه زبانهایی برای توسعه قرارداد هوشمند استفاده میشوند؟
از زبانهایی مانند سالیدیتی، وایپر، رست، جاوااسکریپت و پایتون برای توسعه قراردادهای هوشمند استفاده میشود.
منبع ompfinex