داوری به شیوه ای از حل اختلاف طرفین در یک درگیر حقوقی اشاره دارد که شخص یا اشخاصی ثالث و بی طرف، به عنوان داور یا هیئت داوری انتخاب شده و با بررسی شواهد و مستندات و ادله موجود درمورد اتخاذ تصمیم مناسب به منظور پایان درگیری بین طرفین تصمیم می گیرند.
این شیوه حل اختلاف قانونی یا قراردادی الزام آوری است. به این معنا که طرفین باید رای داور را بپذیرند. داوری حقوقی را نباید با دادرسی قضایی، یا حل و فصل جایگزینی اختلافات، اظهار نظر متخصصین یا میانجیگری اشتباه گرفت.
مزایای داوری:
- اختلافات را می توان سریعتر از طریق دادگاه حل و فصل کرد.
- سرعت در حل اختلافات از طریق داوری حقوقی، باعث کاهش هزینه می شود.
- کنترل بر فرآیند و رویه ها.
- امکان انتخاب داوران متخصص در زمینه اختلاف توسط طرفین.
- محرمانه بودن فرایند داوری که باعث خواهد شد آبرو و اعتبار طرفین در سطح بیشتری محفوظ مانده و اطلاعات مهم و باارزش طرفین، در دسترس عموم قرار نمی گیرد.
داوری حقوق مهندسی
در مزایای داوری به امکان انتخاب داوران متخصص در زمینه اختلاف اشاره شد که یکی از اساسی ترین و مهم ترین مزایا و ویژگی های داوری حقوقی است. در زمینه حقوق مهندسی نیز که حوزه بسیار تخصصی است، فرایند داوری حقوقی باید بر عهده افراد متخصص در این زمینه گذاشته شود.
این یک واقعیت تاسف بار است که بسیاری از پروژه های مهندسی به اختلافاتی ختم می شود و طرفین را به نوعی حل و فصل اختلاف سوق می دهد.
بسیاری از این اختلافات از طریق داوری حل و فصل می شوند، فرآیندی که طی آن طرفین اختلاف، به جای مراجعه به دادگاه برای حل موضوع، موافقت می کنند که پرونده خود را به یک شخص ثالث بی طرف، معروف به داور، ارائه کنند، که در این زمینه اقدام می کند.
داوری حقوق مهندسی برای حل و فصل اختلافات در قراردادهای حوزه مهندسی، خارج از سیستم دادگاه ایجاد شده و امروزه نقش بسیار مهمی در حل و فصل اختلافات دارد.
در داوری حقوق مهندسی مانند سایر اشکال داوری حقوقی یک شخص ثالث به عنوان کارشناس/داور، با توجه به تخصص خود تصمیم می‌گیرد یا با امکان دادن به طرف های اختلاف به حل اختلاف کمک کرده و برخلاف رویه های قضایی در دادگاه ها سعی می کند به یک راه حل قابل قبول دوجانبه دست یابد.
در این روش داوری نیز حل اختلافات بین طرفین درگیر به شکل خصوصی است که توسط خود طرفین و در یک قرارداد داوری یا بند داوری در قرارداد تجاری بین طرفین و به عنوان روشی مؤثر برای پایان دادن به اختلافات بین بدون مراجعه به دادگاه های حقوقی انتخاب می شود.
هر داوری که در آن موضوع اختلافات مربوط به مهندسی باشد نیز می تواند در موضوع داوری در حقوق مهندسی آورده شود.
براساس بند ج در ماده ۵۳ شرایط عمومی پیمان در قراردادهای مهندسی و پیمانکاری نیز به موضوع داوری اشاره شده و داوری در حل اختلافات بین کارفرما و پیمانکاران بخش خصوصی به عنوان یک روش مورد توجه قرار گرفته است.
در این بند آمده است: « هرگاه در اجرا یا تفسیر مفاد پیمان، بین دو طرف، اختلاف نظر پیش آید، هر یک از طرف ها می تواند درخواست ارجاع موضوع یا موضوعات مورد اختلاف به داوری را به رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی، ارائه نماید» که منظور از این بند ارجاع به نوعی داوری در شورای عالی فنی است.
ویژگی های کلیدی داوری در حقوق مهندسی
همانطور که اشاره شد، داوری در بسیاری از زمینه ها و قراردادها مابین اشخاص حقیقی و حقوقی کاربرد دارد. داوری حقوقی در قراردادهای مهندسی نیز رو به گسترش و استفاده بیشتری است. اما برخی از مهمترین ویژگی داوری در حقوق مهندسی و قراردادهای این چنینی عبارتند از:
در داوری در قراردادهای مهندسی طرفین باید کتباً با داوری موافقت کنند.
مبنای قراردادی داوری به این معناست که طرفین می توانند آن را برای رفع نیازهای خاص رابطه شان ساختار دهند.
طرفین در قراردادهای مهندسی می توانند اختیارات داوران، صلاحیت قضایی آنها، شایستگی آنها و هر موضوع دیگری را که طرفین احساس می کنند مربوط به روابط قراردادی آنها است، تعیین کنند.
روش داوری، محرمانه بودن، انتخاب زبان و انتخاب مکان برای داوری را فراهم می کند.
طرفین می توانند یک مکان بی طرف یا محلی که شاهدان و اسناد در دسترس هستند یا یک مکان مناسب انتخاب کنند.
الزام آور بودن تصمیم به این معنی است که طرفین باید به تصمیم گرفته شده از سوی داور یا داوران احترام بگذارند.
اگر طرفین قرارداد کتباً توافق کرده باشند که اختلافات مربوط به آن قرارداد به داوری ارجاع شود، در این صورت این اختلافات از طریق داوری حل و فصل می شود.
بنابراین، برای استناد به فرآیند داوری در حقوق مهندسی، قرارداد مهندسی بین طرفین باید دارای شرطی باشد که به موجب آن طرفین توافق کرده‌اند اختلافات خود را برای حل و فصل به داوری ارجاع دهند.
همچنین می توان توافق و قرارداد داوری جداگانه ای نیز بین طرفین وجود داشته باشد، یعنی چیزی که آنها توافق کرده اند که هر گونه اختلاف بین آنها ناشی از قرارداد دیگری برای داوری ارجاع شود. این کار به اثبات رضایت طرفین برای ارائه به داوری کمک می کند.
این رضایت برای فرآیند حل و فصل اختلاف ضروری است که وجود آن به توافق طرفین بستگی دارد. موافقتنامه داوری صلاحیت دیوان داوری را تعیین می کند.
توافق برای داوری نشان می دهد که طرفین توافق کرده اند که اختلافات خود را از طریق داوری حل کنند که در اینجا عنصر رضایت ضروری است. از سوی دیگر هنگامی که طرفین به داوری رضایت دادند، این رضایت نمی تواند به طور یکجانبه لغو شود.
عدم امکان تجدیدنظر، به این معنا که معمولاً هیچ تجدیدنظری از تصمیم داور وجود ندارد. این موضوع در درجه اول به این دلیل است که درخواست تجدیدنظر هزینه ها و تاخیرهای قابل توجهی را ایجاد می کند، همان چیزهایی که داوری برای اجتناب از آنها طراحی شده است.
اگر یکی از طرفین بر این باور باشد که داور مرتکب اشتباه قانونی شده است یا حقایق را نادرست تشخیص داده است، برای طرف ناراضی بسیار مشکل خواهد بود که درخواست تجدید نظر رای داور را دنبال کند.
تنها مبنای واقعی برای درخواست از دادگاه برای لغو تصمیم داور، تقلب است (مثلا اثبات اینکه داور رشوه گرفته است)، یا سوگیری (داور به وضوح نشان می دهد که طرفداری آشکار نسبت به یکی از طرفین دارد)، یا اینکه داور در مورد موضوعی تصمیم می گیرد که در چارچوب موضوع نبوده است. محدوده داوری این مبانی به ندرت وجود دارد و حتی به ندرت قابل اثبات است.
موسسه بین المللی داوری و حقوقی دکتر بهنیایی با تجربه و تخصص در امور داوری و همچنین امور مربوط به حقوق مهندسی و داوری، از داوران و کارشناسان مجرب و مسلط بر حقوق مهندسی و پیمانکاری که بر فرایند تنظیم، انعقاد، تفسیر و اجرای قراردادهای مهندسی و پیمانکاری مسلط می باشند، برخوردار است.
داوران و کلای مجرب بنیاد حقوقی دکتر بهنیایی، همچنین به روش های حل اختلاف در این گونه قراردادها، آگاه هستند و برای قبول داوری و ارائه مشاوره های داوری در امور مهندسی و پیمانکاری، تجربه و آمادگی لازم را دارا می باشند.
