ما در دنیایی زندگی میکنیم که فرصت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد و راه‌های پول درآوردن بسیار بیشتر از گذشته شده است. از سوی دیگر کلاهبرداری هم در دنیای ما روشهای متنوع‌تری پیدا کرده است و دزدها به هر روشی دنبال تصاحب سرمایه افراد هستند. در دنیای پرشتاب ارزهای دیجیتال و فرایندهای مالی غیرمتمرکز هم سروکله‌ی کلاهبرداران پیدا شده است و روش راگ پول به یکی از روشهای تهدیدآمیز برای سرمایهگذاران تبدیل شده است.
این روش یک روش فریبنده است که توسط افراد یا گروه‌های سودجو در اکوسیستم ارزهای دیجیتال انجام میشود. این روش متقلبانه برای سوءاستفاده از تازه‌واردها و افراد ناآگاه طراحی شده است که در نهایت ارزش دارایی‌های شما را از بین می‌برد و می‌تواند ضررهای مالی ویرانگری در پی داشته باشد.
در این مقاله ما دربارهی کلاهبرداری راگ پول صحبت میکنیم و از تکنیک‌هایی حرف می‌زنیم که این گروه‌ها برای ازبین‌بردن سرمایه افراد استفاده می‌کند. درک عملکرد این کلاهبرداران برای حفاظت از سرمایه در دنیای رمزارز و ایجاد اکوسیستمی که انعطاف‌پذیرتر و قابل‌اعتمادتر باشد ضروری است و هرکسی باید با علائم هشداردهنده‌ی این موضوع آشنا باشد.
راگ پول (Rug Pull) چیست؟
سادهترین تعریفی که میشود برای راگ پول گفت این است که در این روش توسعهدهندگان یک پروژه آن را رها میکنند و پول‌هایی که سرمایهگذاران در آن پروژه گذاشته‌اند را تصاحب میکنند. این پروژه می‌تواند یک پروژه ارز دیجیتال، NFT و … باشد که اغلب در حقیقت ارزش خاصی ندارد؛ اما به کمک تبلیغات گول زننده باارزش نمایش داده میشود و سرمایهگذاران زیادی را به خود جلب می‌کند. این اصطلاح در فارسی کشیدن فرش از زیر پای کسی ترجمه میشود و به این معناست که تعادل قربانی را به هم می‌زند و پول‌های او را به یغما می‌برد.
طبق داده‌های موجود در سال‌های گذشته این روش کلاهبرداری توسعه‌ی زیادی پیدا کرده است و افراد زیادی قربانی آن شده‌اند. برای مثال کمپریتک اعلام کرده است تنها در شش هفته اول ۲۰۲۳ حداقل یازده کلاهبرداری راگ پول انجام شده است که در مجموع آن‌ها بیشتر از ۱۴ میلیون دلار پول سرقت شده است.
انواع راگ پول
روش کلاهبرداری راگ پول به شیوههای مختلفی انجام میشود. بهطورکلی این کار را در دو دسته قرار میدهند، کلاهبرداری سخت و نرم. راگ پول سخت زمانی است که توسعهدهنده هیچوقت قصد تکمیل پروژهای را نداشته است و از همان اول پروژه کلاهبرداری است و حتی کدهایی که برای پروژه نوشته شده‌اند مسیر را برای سرقت پول باز گذاشته‌اند.
راگ پول نرم به این صورت نیست و معمولاً تقلب در سطح کد وجود ندارد؛ بلکه تبلیغات و بازاریابی‌ای انجام میشود که ارزش پروژه را به شکل کاذب بالا نشان می‌دهد و پس از جذب سرمایه‌ی زیادی برای پروژه بنیان گذاران آن فرار میکنند. بهطورکلی هر دوی این روش‌ها به سرمایه‌گذار ضرر می‌رسانند.
کلاهبرداری راگ پول چگونه انجام میشود؟
روشهای کلاهبرداری راگ پول را میتوان در دستههای زیر قرارداد:
دامپینگ
در این روش توسعهدهندگان یک پروژه با استفاده از ابزارهای بازاریابی مانند شبکه‌های اجتماعی، برگزاری قرعه‌کشی و سایر مشوق‌ها و…. برای جذب سرمایهگذاران تبلیغ میکنند و اطراف پروژه جامعه‌ای ایجاد میکنند. پس از افزایش ارزش توکن یا NFT مربوط به پروژه، توسعهدهندگان دارایی خود را به‌سرعت می‌فروشند و ارزش توکن را کاهش میدهند. در این شرایط اغلب سرمایهگذاران با دارایی‌های بی‌ارزش تنها می‌مانند. طرح‌های دامپینگ می‌توانند ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشند و گاهی حتی به شکلی برنامه‌ریزی شوند که انگار به‌جای کلاهبرداری نوسانات عادی بازار اتفاق افتاده است.
سرقت نقدینگی افراد
بهطورکلی پروژه‌هایی که در سیستم مالی غیرمتمرکز انجام می‌شوند به مجموعه‌ای توکن‌ها برای انجام معاملات و پرداخت وام… نیاز دارند. ممکن است در ظاهر قراردادهای هوشمند بسیار معتبری وسط قرار بگیرند؛ اما اغلب توسعهدهندگان می‌توانند حفره‌هایی را در قراردادها ایجاد کنند که به آن‌ها اجازه می‌دهد توکن‌ها را از سرمایهگذاران بدزدند. این روش کلاهبرداری در دسته راگ پول سخت قرار می‌گیرد.
محدودکردن سفارش‌های فروش
نمونه‌ی دیگر که می‌توانیم نام ببریم این است که توسعه دهنده طرح محدودیت‌هایی برای فروش در کد توکن‌ها ایجاد میکنند. در حالی می‌توانید توکن‌ها را بخرید نمی‌توانید آن‌ها را بفروشید، مگر اینکه توسعهدهنده اجازه دهد. در این روش کلاهبرداران هر زمان که بخواهند توکن‌های خود را عرضه میکنند و سپس سرمایهگذاران را با توکن‌های بی‌ارزش رها میکنند.
روشهای شناسایی کلاهبرداری راگ پول
در این قسمت دربارهی علامتهایی که به شما نشان میدهند یک کلاهبرداری راگ پول در جریان است صحبت میکنیم:
توسعهدهندگانی با هویت جعلی یا ناشناس
سرمایهگذاران لازم است اعتبار افراد پشت پروژه‌های جدید ارز دیجیتال را در نظر بگیرند. آیا توسعهدهندگان و مروجین پروژه در دنیای رمزارزها شناخته شده هستند؟ سابقه‌ی مشخصی از آن‌ها وجود دارد. اگر هویت تیم توسعهدهنده را می‌شناسید؛ اما آن‌ها در دنیای رمزارزها مشهور نیستند آیا می‌توانند به وعده‌های خود عمل کنند؟ توسعهدهندگان ناشناس می‌توانند یک پرچم قرمز برای یک پروژه به‌حساب بیایند. هر چند هویت ساتوشی ناکاموتو، بنیان‌گذار بیت‌کوین هنوز هم ناشناس است.
نقدینگی آن قفل نشده است
یکی از سادهترین راه‌ها برای تشخیص اینکه یک توکن، کلاهبرداری است یا نه این است که بررسی کنید آیا نقدینگی ارز قفل شده است یا نه بدون قفل‌شدن نقدینگی هیچ‌چیز مانع ازبین‌رفتن ارزش توکن نخواهد شد. بهطورکلی نقدینگی از طریق قراردادهای هوشمند قفل شده باز زمان تضمین میشود که به‌صورت ایده‌آل زمان آن سه تا پنج سال پس از عرضه اولیه توکن است.
البته توسعهدهندگان می‌توانند این زمان را به‌صورت سفارشی تنظیم کنند. بهترین گزینه در این میان قفل‌های شخص ثالث هستند. همچنین درصدی از استخر نقدینگی که قفل شده است اهمیت زیادی دارد. این مقدار که به‌عنوان مقدار کل قفل شده یا TVL شناخته شده است باید بین ۸۰ تا ۱۰۰ درصد باشد.
محدودیت در سفارش فروش
کسی که قصد کلاهبرداری دارد می‌تواند رمزی را محدودکردن توانایی فروش سرمایهگذاران ایجاد کند. این محدودیت‌ها نشانه‌های بارز یک پروژه کلاهبرداری هستند. ازآنجایی‌که این محدودیت در کدها وجود دارد شناسایی آن کار سختی است. بهترین روش این است که مقدار اندکی از رمزارز موردنظر را بخرید و همان لحظه اقدام به فروش آن کنید. اگر مشکلی در فرایند فروش وجود داشته باشند احتمال دارد پروژه کلاهبرداری باشد.
حرکت سرسام‌آور قیمت در توکن‌هایی که افراد معدودی مالکشان هستند
نوسانات شدید ناگهانی قیمت یک رمزارز جدید را باید بادقت رصد کرد. متأسفانه این اتفاق بیشتر زمانی می‌افتد که قفل‌شدن نقدینگی اتفاق نیفتاده باشد. افزایش قابل‌توجه قیمت در این نوع سیستم‌ها نشانه‌ی این است که احتمالاً دامپینگی در راه است. بهتر است تعداد دارندگان توکن را به کمک بلاک کاوشگر بررسی کنید و وجود نشانه از گروه کوچکی که بخش بسیار بزرگی از توکن را دارند به این معنی است که آن‌ها می‌توانند آسیب بسیار بزرگی به ارزش توکن بزنند.
بازدهی بالای مشکوک
اگر چیزی بیش از حد خوب به نظر می‌رسد و فکر می‌کنید نباید تا این حد خوب باشد، احتمالاً درست فکر کرده‌اید. برای مثال اگر یک رمزارز به طرز مشکوکی سود بسیار بالایی دارد احتمال وجود مشکلات هم زیاد خواهد بود. در حقیقت سوددهی بیش از حد معادل ریسک بیش از حد هم هست.
عدم وجود حسابرسی خارجی
یکی از روشهای استاندارد برای بررسی ارزهای دیجیتال نوظهور این است که تحت یک فرایند حسابرسی رسمی از سوی شخص ثالث معتبر قرار بگیرند. این کار برای پروژه‌ها مالی غیرمتمرکز ضروری است. سرمایهگذاران نباید صرفاً گفته‌ی توسعهدهنده مبنی بر اینکه این کار انجام شده است را باور کنند؛ بلکه باید حسابرسی قابل‌تأیید از سوی شخص ثالث باشد و او اعلام کند چیز مخربی پیدا نکرده است.
روشهای جلوگیری از کلاهبرداری راگ پول
- قراردادهای هوشمند توکن را بخوانید و بررسی کنید.
- بررسی کنید آیا شرکت ارائه‌دهنده‌ی توکن وجود خارجی دارد و آیا یک آدرس واقعی برای آن ثبت شده است یا خیر.
- هویت مدیران و افراد درگیر در فرایند را بررسی کنید. برای مثال ببینید آیا در توییتر یا لینکدین حساب واقعی دارند یا خیر.
- به سودهای خیلی زیاد شک کنید. معمولاً پشت سودهای بسیار وسوسه‌کننده، نوعی از کلاهبرداری خوابیده است.
